foto Irene Damminga, Werkendam.
De Joodse voormalige inwoners van Woudrichem waren in de vergetelheid geraakt.
Bert van Straten zocht uit wat er in de Tweede Wereldoorlog voor vreselijks in Altena gebeurd is. Hij schreef er in 1994 over in ‘Mediene Sjtampers’ en bewerkstelligde dat hun namen op het oorlogsgedenkteken vermeld werden en dat een straat naar hen genoemd werd. Op mijn verzoek legde Gunter Demnig op 5 februari 2017 vier Stolpersteine op Kerkstraat 18 voor Abraham Benjamins, zijn vrouw Berendina Benjamins-Blok, hun zoon Jozef Abraham en hun dienstbode Rosina Herzberger. Op Kerkstraat 74 in legde hij nog eens drie Stolpersteine voor Hartog Benjamins, zijn vrouw Johanna Benjamins van Straten en hun zoon Jozef Abraham. Deze Joodse Woudrichemmers woonden hier al generaties lang, waren zeer geïntegreerd en behoorden zelfs tot de notabelen. Toch werden zij in de Tweede wereldoorlog uit de samenleving weg gepest, afgevoerd en uiteindelijk door de Nazi’s vermoord in vernietigingskamp Auschwitz. Bij de stenenlegging sprak locoburgemeester Paula Jorritsma excuus uit voor de gemeentelijke medewerking met de Duitse bezetter. Ook de politie die destijds medeplichtig was, was nu nadrukkelijk aanwezig. Op dit moment speelde Harmonie ‘Kunst na Strijd’ (waarin de Benjamins ooit zelf speelden) hymnes voor hen en stond de molen ‘Nooitgedacht’ in de rouw. Het orkest stond onder leiding van dirigent Olaf Baeke.
Enkele maanden later opende een indrukwekkende expositie in het Visserij en cultuurhistorisch museum, waar getoond werd hoe de Joodse families verweven waren met de Woudrichemse samenleving, maar er stap voor stap uit weggewerkt weden, tot ze weggevoerd werden. Bij die gelegenheid sprak dominee Heikoop uit Rijswijk een rede uit en mocht ik de plaquette onthullen van het gedicht dat Marcel Vaandrager in mijn opdracht gemaakt had:
Voortdurend
Door al wat ik was
bleek mijn lot bezegeld.
Van al wie ik was
is alleen mijn naam nog over
Een naam
die herinnert aan onmenselijke daden
op grote schaal
Een naam
die waarschuwt voor zondebok-denken
op grote schaal
Alsjeblieft
noem mijn naam
want,
zo lang mijn naam wordt genoemd
ben ik er nog
als roepende hoeder
voor het nageslacht.s
Oud burgemeester Joop Worrell vormde met Raoul Nijst, Bert van Straten, Peter Baks en mij de commissie Nationaal Auschwitz Namenmonument-Altena en zorgden ervoor dat alle 23 uit Altena weggevoerde Joodse mensen geadopteerd werden. allen worden dit jaar (2018) met een steen opgenomen in het monument dat Daniel Liebeskind ontworpen heeft voor Amsterdam. Tenslotte is er een gedenkboekje ’23 in getal’ uitgebracht om alle activiteiten en uitgaven te verantwoorden.
De gemeente Woudrichem, instellingen bedrijven, verenigingen en particulieren droegen zoveel geld bij, dat er nog geld overbleef om bij te dragen aan de expositie in de synagoge van vestingstad Bourtange, voor de inrichting van een expositie over de eerste Joodse en vrouwelijke student en arts Aletta Jacobs. Na uitgifte van het boekje bleef er nog geld over voor een Algemene donatie om de realisatie van het Auschwitz-monument mee te helpen realiseren.